اوقــــات فـــراغـــت، زنـــگ تفـــریــحِ زنــدگی نیســت

یادداشتی از حجت الاسلام والمسلمین پشم فروش

به نقـل از نشــریــه ی حلقــه ی وصــل:

مجموعه ی فرهنگی تربیتی طلیعه داران ظهور اهواز با توجه به منشور اعتقادی و اهداف تبیین شده در عرصه های مختلف فرهنگی، برنامه های متنوعی را اجرا می نماید. این مجموعه در پنج زمینه ی اصلی فعالیت های خود را دنبال می کند. اول: حوزه ی علمیه ی امام خامنه ای (مدظله العالی) جهت تربیت و رشد طلاب و روحانیون موثر در رشد جامعه و جبهه فرهنگی انقلاب. دوم: موسسه طلیعه داران ظهور و 4 مسجد وابسته که در این مجموعه طرح های تربیتی بچه های بهشت، انصارالمهدی (عج)، شهید بهشتی (ره)، محله ی اسلامی، طرح تربیت مربی رویش و… جهت رشد دانش آموزان و دانشجویان اجرا می گردد.

 سوم: دبیرستان مرحله ی اول استعددهای ناب صالحین (وابسته به حوزه ی علمیه). چهارم: موسسه ی رضوان معرفت ویژه ی خواهران که طرح های تربیت مبلغ و مربی، دختران مروارید، اعزام مبلغ به مدارس دخترانه و… را اجرا می کند. و پنجم: مرکز خانواده موفق که مخاطب های اصلی آن والدینی هستند که برای آن ها همایش های سبک زندگی، کارگاه های تربیت فرزند، مرکز مشاوره دینی و تولید و توزیع محصولات فرهنگی برگزار می گردد. با توجه به این حجم از فعالیت فرهنگی مردمی، از حجت الاسلام پشم فروش قائم مقام مدیریت این مجموعه خواستیم که در خصوص اوقات فراغت یادداشتی ارائه کند و توضیح دهند که این موضوع در کجای برنامه ریزی مجموعه های طلیعه داران ظهور اهواز لحاظ شده است؟ فراغت از چی؟ کجا؟ چرا؟ آنچه در ابتدا باید به آن پرداخت این مسئله است که قرار است ما از چه چیزی فراغت پیدا کنیم؟ چه کاری را می خواهیم متوقف کنیم تا به استراحت و تفریح و سرگرمی، مطالعه و… بپردازیم. عدم پرداخت به جواب این مساله ما را در بحث اوقات فراغت دچار سردرگمی می کند. اوقات فراغت در اصطلاح عامیانه به زمانی گفته می شود که دیگر لازم نیست نوجوان و جوان برای مدرسه رفتن وقتی بگذارد و به اصطلاح اکنون زمان سرگرمی و خوشی اوست. حال سوال اینجاست که آیا این تعریف را می توانیم مبنایی برای پرداختن به مسائل تربیتی متربیان قرار دهیم؟ اساساً آیا این تعریف و مبنا را باید قبول کنیم که اوقات فراغت تنها در زمانی که درس و مدرسه نیست برای انسان لازم است؟ در بررسی نظرات بزرگانِ امر تربیت در می یابیم که برخی از بزرگان اساساً اوقات فراغت (به معنایی که بیان شد) را به عنوان یکی از بخش های لازم برای رشد انسان، ضروری و حتی مفید هم نمی دانند. چرا که معتقدند نباید زندگی انسان را به دو بخش فعالیت و عدم فعالیت تقسیم کرد که از فعالیت، درس خواندن و از عدم فعالیت، اوقات فراغت برداشت کرد. اساساً انسان در مسیر رشد و تکامل همیشه باید در برنامه ریزی تربیتی و رشد حرکت کند. حالا این برنامه و مسیر رشد، سر بالایی دارد و گاهی سر پایینی. گاهی باید درس خواند، گاهی تفریح؛ اما اینکه بگوییم انسان زمان هایی را در زندگی لازم دارد تا از برنامه های رشد خود فارغ شده و لحظاتی را اصطلاحاً سرمستانه و دور از هر نوع تکلیف و چارچوبی طی نماید، برداشت غلطی است. ثمره این نگاه غلط این می شود که نوجوان زمان اوقات فراغت را جزء برنامه رشد و تربیت خود نمی بیند. اما اگر نگاه به اوقات فراغت زمانی باشد تا انسان خود را در قالب و نوع دیگری از تربیت ببیند، آنگاه اوقات فراغت، خود بستری برای تربیت است و دیگر به آن به عنوان زنگ استراحت برای برنامه های اصلی زندگی انسان نگریسته نمی شود. برای رسیدن به این هدف ابتدا باید نوع نگاه را به انسان و فرصت هایِ پیش رو در متربیان، مربیان و خصوصاً خانواده ها تغییر داد که البته کار بسیار مشکلی است. تغییر الگو و اسوه، درس محوری افراطی، بازی ها و نرم افزارهای مختلف و شبکه های اجتماعی مجازی، باشگاه های ورزشی و زبانکده ها و … به عنوان تنها راه حل برای پُر کردن اوقات فراغت می تواند آسیب های خطرناکی در عموم خانواده ها و دانش آموزان باشد. البته تغییر نگاه به زندگی و همچنین برنامه ریزی و اجرای صحیح برنامه توسط مجموعه های فرهنگی قطعاً می تواند در تربیت و رشد موثر باشد. مجموعه فرهنگی تربیتی طلیعه داران ظهور هم برنامه های اوقات فراغت مخاطبین خود را با توجه به ملاک ها و رویکردهای خودش در طول سال برنامه ریزی و اجرا می کند. دوازده برنامه مشخص این مجموعه شامل 4 مسجد و 20 حلقه تربیتی، حوزه علمیه امام خامنه ای، دبیرستان استعدادهای ناب صالحین و موسسه رضوان معرفت خواهران است که برنامه تربیتی خود را در قالب های متنوعی جهت رشد مربیان و متربیان ارائه می کند. از جمله برنامه های این مجموعه در طول سال که در جهت بهینه سازی اوقات فراغت مربیان کادر، متربیان و خانواده های آنان اجرا می گردد به این شرح است:

برگزاری اردوهای فرهنگی تفریحی؛ این مجموعه در طول سال، 4 اردوی درون شهری و یک اردوی خارج از استان، در راستای نِیل به اهداف فرهنگی و تربیتی خود برگزار می نماید. برنامه های متنوعی در قالب اردو برای بهینه سازی اوقات فراغت برگزار و اجرا می گردد. زنگ تفکر؛ از جمله اهداف تربیتی این مجموعه تقویت قوه تفکر و تخیّل متربیان است که باید با قالبی جذاب و شیرین ارائه گردد. زنگ تفکر برنامه ای است که با ارائه عکس و فیلم، نوشتارهای مفهومی و … متربیان را به تخیل و تفکر سوق می دهد. این خود یک برنامه تربیتی جهت اثربخشی اوقات فراغت متربیان است.

مسابقات فرهنگی تفریحی؛ از جمله قالب ها و برنامه های جذاب و اثربخش در انتقال مفاهیم تربیتی و ارتقای روابط اجتماعی نوجوانان برگزاری مسابقات فرهنگی تفریحی است. این مسابقات که به صورت گروهی انجام می شود شامل مسابقات نشریه دیواری، مسابقات ورزشی (فوتبال، والیبال و …)، مسابقات کتابخوانی و … می شود.

دوره های ارتقای مهارتی آموزشی رویش؛ در این برنامه که در سطوح مختلف برای نخبگان دانش آموزی، کادر و مربیان برگزار می گردد، سِیر دوره ها و کلاس های تعریف شده در مجموعه، با هدف ارتقای سطح معرفتی و مهارتی مخاطبین تبیین گردیده است.

سِیر مطالعه و استماع سخنرانی ها؛ آموزش های غیرحضوری در طول سال، قطعاً در برنامه ریزی های فرهنگی و تربیتی باید لحاظ گردند. دانش آموزان و کادر تربیتی مجموعه ها در اوقاتی که در مجموعه ها حضور ندارند، با وجود تعریف سیر کتب و صوت سخنرانی ها می توانند در بهینه سازی وقت های خود همت بیشتری به خرج دهند.

خلاقیت؛ در این سرفصل، برنامه های متعددی در جهت بارور نمودن خلاقیت های مربیان و متربیان اجرا می گردد. به عنوان نمونه می توان از پژوهش های هدفمند و ارائه مطالب در جمع، درست کردن کاردستی، روزنامه دیواری، نشریه؛ اختراعات هدفمند دانش آموزی و … نام برد.

مسئولیت؛ تقسیم و واگذاری مسئولیت ها در میان مربیان و متربیان در برنامه، مجموعه ها و … می تواند در جهت رشد مسئولیت پذیری، تقویت مهارت های اجتماعی و ارتباطی و هم چنین اعتماد به نفس آنان نقش مهمی را ایفا کند.

ایجاد مَشغله های ذهنی؛ در این روش با صحبت های خصوصی و عمومی برای خانواده ها، مربیان و متربیان، موضوعات هدفمندی را برای رشد و اصلاح خود، خانواده و جامعه در مخاطب ایجاد کرده و با طرح سوال، می توان مخاطب را به تفکر در اوقات فراغت خود وا داشت و در جلسات مشاوره و … به حل آن ها اقدام نمود که این روش به مربیان و مشاورین قوی و با مهارت کافی نیاز دارد.

کرسی های آزاداندیشی؛ در این طرح طلاب، دانشجویان و دانش آموزان به صورت جداگانه و گروه های کوچک در مورد مسائل و مباحث مختلفی مانند مسائل اعتقادی، سیاسی، اجتماعی و علمی در موضوعات ریز و معیّن پژوهش هایی را انجام داده و در میان جمع، طبق ضوابط تعیین شده برای جلسات کرسی های آزاداندیشی به ارائه مطالب خود می پردازند. روحیه پژوهش، تقویت فن بیان، روحیه انتقادپذیری و تقویت اعتماد به نفس در این برنامه از اهداف اصلی است.

مقاله و طرح نویسی؛ جهت قشر نخبگان البته با نگاه به مخاطب برنامه هایی در جهت تقویت امر نویسندگی و پژوهش اجرا می گردد که مخاطبین در موضوعات تعیین شده به مطالعه، تحقیق و نگاشتن مقاله و یا طرح های فرهنگی در محیط های محدود مانند مسجد، مدرسه، هیات و … روی می آورند.

برنامه های علمی درسی؛ ایجاد انگیزه در مخاطبین برای رشد هرچه بیشتر در زمینه های علمی، برنامه های مختلفی مانند کلاس های تقویتی و حل مسایل، ایجاد حلقه های کوچک دانش آموزی برای با هم درس خواندن و … در طول سال برگزار می گردد. بازدیدهای علمی از مراکز مختلف درون استان، در جهت خودباوری و شوق علمی نیز بسیار پراهمیت می باشد.

برگزاری برنامه های معنوی؛ فرصت های طلایی برای خدامحوری و اُنس با اهل بیت در زمان و مکان های پیش رو قرار دارد که در زمینه تربیت و رشد متربیان بسیار مهم هستند. اعتکاف، راهیان نور، مشهد مقدس، زیارت اربعین امام حسین (ع)، مناجات شب های رمضان، دعاهای کمیل و … از این نوع فرصت های معنویِ زمانی و مکانی هستند که در هر مجموعه طلبگی باید از آن ها بهره جست.