محققان دانشگاه مک گیل، اطلاعات بیش از ۲۶ هزار نوجوان ۱۱ تا ۱۵ ساله را در کانادا مورد بررسی قرار داده‌اند که این بررسی‌ها نشان می‌دهد کودکانی که با خانواده خود غذا می‌خورند، در رفتارهای خود بهتر عمل می‌کنند. «فرانک الگار» از دانشگاه مک گیل در مونترال با اشاره به نتایج این تحقیق می‌گوید: افرادی که شام را با خانواده خود می‌خورند، مشکلات عاطفی و رفتاری کمتری نسبت به سایر کودکان دارند و احساس رضایت از زندگی در آن ها بیشتر است.

●۱. اگر قصد راهنمایی و تربیت کسی را دارید، در قدم اول از گفتار نرم و با محبت بهره گیرید; حتی اگر مخاطب شما فرعون سرکش یا سران لجوج کفار جاهلی باشند; (طه/۴۴ و شعرا/۲۱۵) . 

●۲. گفتار و رفتار آدمی در هر زمان و مکان، در حافظه الهی محفوظ است; مراقب باشید; (لقمان/۱۶ و کهف/۳۰) . 

●۳. نسبت به انسان های اطرافت، احساس مسئولیت کن و آن ها را از کارهای بد بازدار و به کارهای خوب تشویق کن. این لازمه استحکام یک پیکر است و بنی آدم اعضای یکدیگرند; (لقمان/۱۷) .

●۴. در رفتارهای اجتماعی دقت کن! مبادا با غرور رویت را از دیگران برگردانی یا مثل متبکران راه بروی; مبادا تندرو و کندرو شوی; میانه روی، بهترین روش است; مراقب باش صدایت را بر سر کسی بلند نکنی; (لقمان/۱۸و ۱۹) . 

●۵. قرآن کریم به شدت با پیروی از جمع (خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو) و حرکت به دنبال اکثریت، مخالف است. قرآن می گوید: اگر بخواهی از اکثریت مردم فقط به این خاطر که اکثریت هستند، پیروی کنی، بدون شک از راه خدا دور می شوی; همیشه با چشمان باز تصمیم بگیر; (انعام/۱۱۶ و اسراء/۳۶) .

●۶. امانت داری یکی از ارزشمندترین ارزش های قرآنی است. حضرت موسی (ع) را به خاطر امانت داری و قدرتش، در خانه حضرت شعیب پناه دادند; (قصص/۲۶) و حضرت یوسف را به خاطر امانت داری و علمش، بر خزانه مصر نشاندند; (یوسف/۵۵) و حتی رسول خدا (ص) که از سوی خداوند برگزیده شد، مشهور به امانت داری و به محمد امین معروف بود. 

●۷ . اگر می خواهید مخاطبان به سوی شما جذب شوند، ابتدا به خودتان بپردازید! روح خشک و سنگین و بی لطافت، هیچ گاه در امر تربیت موفق نمی شود. مهربانی، دلسوزی و رقت قلب را در خود بپرورید تا مردم بی آن که شما متوجه شوید، در اطراف شما جمع گردند; (آل عمران/۱۵۹) .

●۸ . آیا دوست دارید که دشمن خود را به یک دوست تبدیل کنید؟ به هر بدی که در حق شما کرد، با خوبی پاسخ گویید. این را قرآن تجویز می کند; آیه ۳۴ سوره فصلت را بخوانید!

دکتر محمود برجعلی: روان شناس

آیا می دانید بازی کودک نه تنها وقت تلف کردن نیست،

بلکه راهی برای ابراز احساسات و تمرینی برای یاد گرفتن

مهارت های اجتماعی و ارتباط موثر با دیگران است؟

- کودک افسرده چگونه بازی می کند؟

این کودکان بیشتر ساعت های روز غمگین و گوشه گیر هستند

و به بهانه های مختلف از بازی با همسالان خودداری می کنند.

دوم لذت نبردن از کارها و بازی هایی است که معمولا کودکان همسن و سال از آن لذت می برند

بازی های آرام و بی سر و صدا را ترجیح می دهند، ممکن است ساعت ها تنهایی با عروسکش حرف بزند.

- کودک مضطرب چگونه بازی می کند؟

کودکان مضطرب معمولاً نمی توانند تمرکز کنند و خواب راحت و آرامی ندارند؛ برای همین انرژی خود را هنگام بازی زودتر از همسن و سالانش از دست می دهند. در بازی معمولاً رهبر نمی شوند و از اینکه مسئولیت هدایت بازی را بر عهده بگیرند، اجتناب می کنند و اعتماد به نفس پایینی دارند.

- کودک پرخاشگر چگونه بازی می کند؟

پرخاشگری انواع مختلفی دارد؛ مثل: گاز گرفتن، زدن، یا لفظی باشد مثل فریاد زدن و تحقیر کردن یا تجاوز به حقوق دیگران؛ گاهی والدین رفتارهای پرخاشگری را اصولاً پرخاشگرانه تلقی نمی کنند؛ مثلاً وقتی کودک به زور و با کتک اسباب بازی را از کودک دیگری می گیرد، این رفتار را با عُرضه بودن تلقی و تشویق می کنند. یکی از دلایل بسیار مهم پرخاشگری در کودکان یادگیری است و این را از والدینی که خُلقی عصبی و پرخاشگر داشته اند یاد گرفته اند و این یاد گیری در بازی های آنها نمود خواهند داشت. اسباب بازی را پرتاب می کنند و به عروسک ها ناسزا می گویند و کتک می زنند.

تا جایی که بتوانند از جمع کناره گیری می کنند و هنگام بازی با همسالانشان مُطیع و گوش به فرمان هستند. دیگران معمولاً سوء استفاده و مسخره می کنند. هنگام بازی گروهی انتخاب نمی شوند. از قوانین بازی اگر چیزی نفهمند سوال نمی کنند، می ترسند دیگران آن ها را کودن و احمق فرض کنند.

کودکان قرار است کودکی کنند. کودکان را سراغ علم و دانش نبرید و عجله نکنید زودتر بزرگ شوند. کودکی که کودکی نکرده و زود بزرگ شده در بزرگسالی کودکانه خواهد زیست. از فرزندتان دانشمند نسازید. ما قرار نیست بچه ها را تک بُعدی و ناقص الخلقه کنیم. کسی که تنها فکرش دانشمند شدن است، اعتیاد مثبت دارد که به اندازه اعتیاد منفی آسیب زننده است. هر نوع آموزش آکادمیک تا شش سالگی آسیب زننده ست. کودکان باید بازی کنند و با بازی کردن بیاموزند.

دکتر هلاکویی 

" باز آشغال میوه تو انداختی اینجا؟ نمی تونی دستتو دراز کنی بندازی تو بشقاب؟ آخه من چند بار بهت بگم وقتی میخوری نریز؟ من امروز جارو کشیدم، خستم کردی، چرا حرف گوش نمیدی؟ آخه من از دست تو چی کار کنم؟ "

زمانی که به این شکل حرف (غُر) می زنید، فرزندتان از جمله دوم به بعدِ شما را نمی شنود و کم کم یاد می گیرد اصلاً حرف های شما را نشنود. جمله خود را کوتاه، شفاف و مستقیم بیان کنید. " لطفاً آشغال میوه رو تو بشقاب بزار" آیا این روش معجزه می کند؟ در تربیت فرزندان هیچ میان بُری وجود ندارد و انتظار معجزه نداشته باشید، اما رابطه خود را نجات می دهید. با غُر زدن فقط فرزندتان یاد می گیرد حرف های شما را نشنود و یا تبدیل می شود به یک انسان طلبکار و ناراضی، چون غُر زدن را آموخته.

یکی از روشهای مهم تقویت عزت نفس در کودکان، پذیرش آنان در همه شرایط است. همه کودکان به ویژه کودکانی که پا به مرحله رشد می گذارند باید از آزادی و استقلال نسبی برخوردار باشند. ولی آنچه که آنان باید بدانند این است که در این جهان افرادی زندگی می کنند که ممکن است به آنان صدمه بزنند و آنچه که والدین انجام می دهند حفظ آنان از دست این افراد است.

بنابراین چه باید بکنید تا عزت نفس را در کودکتان تقویت کنید؟!

برای انجام این مهم چهار رکن وجود دارد:

1. محبت، 2. زمان، 3. انضباط، 4. پذیرش.

بیشتر اوقات دوست داشتن کودکان خیلی ساده و آسان است و در برخی مواقع مشکل.

ابراز محبت به کودکی که پیوسته بی تربیت، ناسازگار و بدخُلق است، همچون بیشتر کودکانی که دوران بلوغ را سپری می کنند، سخت است. جالب است بدانیم در این زمان است که او به محبت بیشتری نیاز دارد. والدینی که توجه می کنند، در واقع پایه عزت نفس کودکانشان را می سازند.

وقتی را که با کودکتان می گذرانید یکی دیگر از مواردی است که برای تقویت عزت نفس او مهم است. کودکان به زمان با کیفیت نیاز دارند. آنان به شما نیاز دارند تا در حیاط مدرسه و بازی و حتی در برخی زمان های معمولی در کنارشان باشید. این بدین معنا نیست که شما باید کاملاً در همه احوال مراقب کودکانتان باشید. اغلب برای بیشتر کودکان فقط حضور والدین در خانواده کافی است. گاهی اوقات مشغله کاری در بیرون از خانه به قدری زیاد است که مجبوریم زمان خیلی کمی را با کودکانمان بگذرانیم هیچ چیز مشکل تر از این نیست که برای بودن با کودک زمان کافی پیدا کنیم، ولی باید بدانیم که این زمان برای رشد کودک اهمیت دارد.

حکم فرما کردن انضباط در خانواده کاری بس مشکل است. تنظیم قوانین منصفانه و به کار بستن آن ها به طور منطقی می تواند مهارت های هر پدر و مادری را آزمایش کند. مهم نیست که شما چه حد و حدودی را در مورد کودکانتان بکار می برید، زیرا آنان همواره در جستجوی راه هایی برای شکستن این حد و حدود هستند. این امر طبیعی است. ولی کودکانی که از قوانین و حد و حدود آن تبعیت می کنند، احساس مهم بودن می کنند. مهم نیست که تا چه اندازه آنان ممکن است ازخود مقاومت نشان دهند.

یکی دیگر از ارکان عزت نفس در کودکان پذیرش است که انجام آن دشوار می باشد. 

برای والدین طبیعی است که نسبت به کودکانشان امیدواری زیادی داشته باشند. همه ما دوست داریم که کودکانمان دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و یا بهترین شاگرد در کلاس درس باشند. ما از کودکانمان انتظارات زیادی داریم ولی آنان بیشتر انتظارات ما را برآورده نمی کنند. یکی از روش های مهم تقویت عزت نفس، پذیرش کودکان در همه شرایط است. هر کودکی دارای مشخصه منحصر به فرد خویش می باشد و از نقاط ضعف و قوت برخوردار است. به طور یقین ما باید انتظار داشته باشیم که کودکانمان تا آنجا که می توانند تلاش کنند. در هر صورت چه آنان در کاری به راحتی موفق شوند یا به سختی ازآن عبور کنند، تشویق کارهایشان و تصدیق قوه خود ارزشی برای آنان بسیار ضروری است.

قوانین روشنی را تنظیم کرده و آنان را اجرا کنید. کودکان اشتباه خواهند کرد و هیچکس همیشه از تمام قوانین پیروی نخواهد کرد. محدودیت ها را استوار ولی دوستانه اجرا کنید.

به کودکان خود امیدوار باشید. همه کودکان دچار اشتباه می شوند. به کودکان کمک کنید که از اشتباهات خود پلی برای موفقیت بسازند. به احساسات کودکانتان احترام بگذارید. هرگز نسبت به تردیدها، ترس ها، عقاید و افکار آنان بی اهمیت نباشید. پیشرفت کودکانتان را ارج نهید. کودکانتان باید بدانند که شما از آنان انتظار تلاش فراوان دارید ولی ظرفیت های آنان را نیز می شناسید؛ پیشرفت های آنان را تمجید کرده و هرگز آن ها را به خاطر اشتباهاتشان شرمسار نمی کنید. عقاید و ارزش های خود را با کودکانتان درمیان بگذارید. با آنان صحبت کنید و به صحبت هایشان گوش فرادهید تا بدین وسیله به آن ها اعتماد به نفس بدهید.

بازی موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت در کودکان می شود.

بازی عبارت است از هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدف دار که بصورت فردی یا گروهی، انجام و موجب کسب لذت و برآورده شدن نیازهای کودک شود. کودکان نقاط قوت و ضعف خود از جمله تمایل به فرمان دادن یا فرمان بردن، تهاجم یا تسلیم، اجتماعی بودن یا منزوی بودن و همچنین احساسات دوستانه یا خصمانه، افسردگی یا شادی، امیال و آرزوهای خود را از طریق بازی نشان می‌دهند. بازی، رشد عاطفی، اجتماعی، جسمانی و ذهنی کودک را به همراه دارد.

بازی، در رشد عاطفی کودک نقش مثبتی ایفا می‌کند به این صورت که نیاز به برتری جویی و بروز احساسات و عواطف، ترس و تردیدها و برو‌نگری را در کودک ارتقاء می‌دهد.

بازی در رشد اجتماعی کودک تأثیر بسزایی دارد و موجب ارتباط کودک با محیط بیرون، شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت، همکاری، همیاری و مشارکت کودک می‌گردد. همچنین بازی موجب همانندسازی با بزرگ‌ترها شده و کمک می‌کند که کودک شکست را بطور واقعی تجربه کند. بازی در رشد جسمی کودک موثر بوده و باعث رشد و هماهنگی دستگاه‌ها و اعضای بدن و تقویت حواس کودک و توانمندی فکری و بدنی او می‌شود.

نقش بازی در رشد ذهنی کودک انکارناپذیر است. رفتار هوشمندانه را تقویت می‌کند و زمینه‌های لازم جهت یادگیری زبان و رشد هوشی و تفکر کودک را فراهم می‌سازد. آن‌چه که از بازی‌های فکری مخصوصاً «کاربرد آن در فلسفه و کودک» مورد نظر است، نقش بازی در رشد ذهنی کودک است که با استفاده از ابزارهای مورد نظر (اسباب‌بازی، داستان، فیلم، کارتون، عکس...) به ارتقاء رشد فکری او کمک می‌کند .

مراحل پیشرفت بازی در کودکان

با بررسی مراحل رشد کودک می‌توان متناسب با سن کودک، بازی‌هایی برای آن ها طراحی کرد که با اجرای آن، کودکان از توانایی‌های مناسبی برخوردار ‌شوند. بدیهی است که هرکودکی این مراحل را با توجه به ویژگی‌های ذهنی ـ جسمی خود طی می‌کند، ولی رشد کافی به معنای کسب و تسلط بر مهارت‌ها و توانایی‌هایی است که کودک در بزرگسالی به آن ها احتیاج دارد و پیشرفت در آن، بوسیله بازی صورت می‌گیرد؛ که این مهارت‌ها را کودک در طی مراحل زندگیش از بدو تولد تا سنین ابتدایی ورود به دبستان می‌گذراند. کودک هرچه روند رشد و تکامل را می‌پیماید، نحوه بازی‌های او، از شکل جسمی و عاطفی خارج شده، به سوی ذهنی و خلاقیتی سوق پیدا می‌کند. البته لازم به ذکر است بازی‌های جسمی، زمینه‌‌ساز بازی‌های ذهنی در کودک هستند.

در 3 سالگی اوج لجبازی کودک بروز می کند. 

در این سن بخش مهمی از شخصیت به نام "من" بروز می کند. 

در کودکان 3-4 ساله، مرتب کلمه خودم را می شنویم. خودم لباس بپوشم. خودم غذا بخورم. خودم راه بروم و ......

حال اگر والدین به علت کم حوصلگی و ناشکیبایی، کودک را تنبیه کنند یا با کودک دعوا کنند، این لجبازی ها را تثبیت می کنند.

.......................

از مشخصات دیگر این گروه سنی، لذت بردن از کارهایی است که ریخت و پاش دارند.

و شاید این اصطلاح را بارها شنیده اید که این کودک از کثیف کاری لذت می برد.

و مهم تر این که از نگهداری ادرار و مدفوعشان لذت می برند. " کاملا امری طبیعی است. "

تنبیه یا مواخذه کودک به این دلایل پایه گذار رفتارهای وسواسی در بزرگسالی است.

مادران گرامی لطفا دقت داشته باشید که کودکان در این سنین دائماً می خواهند تجربه کنند. 

به طور مثال مادر می گوید لیوان را لبه میز نگذار می افتد، اما کودک دقیقا آن را لبه میز میگذارد تا ببیند اگر لیوان بیفتد چه اتفاقی می‌افتد. 

یا مادر می گوید: به سینی نخود و لوبیا دست نزن، می ریزد؛

اما کودک 3ساله به عمد یک مشت لوبیا بر می دارد و در فضا پخش می کند.

.......................

پس واکنش ما به کودک شکل گیری شروع لجبازی است.

برخوردها با کودک متناسب با سن او شکل می‌گیرد. 

دقت کنید در مورد لجبازی رِنج سنی 2 و نیم سال تا 4 و نیم صحبت میکنم. 

شما وقتی به کودک می گویید مراقب باش آب را نریزی و عمداً آب را ریخت، در این جا شما درس مهم خویشتن داری را به کودک خود داده و با حوصله می گویید دیدی ریخت. و توضیح دهید؛ مثلاً فرش خیس شد بیا با هم خشکش کنیم. یا نخود و لوبیاها ریخت «مهم؛ وانمود کنید که شما نه عصبانی شدید نه عمدی در کار بوده.» بیا با هم جمع کنیم. حین انجام کار توضیح دهید چقدر جمع کردن این لوبیاها سخت است. دفعه بعد باید بیشتر دقت کنیم تا نریزد یا اینکه دیگر این میوه‌ها که ریخت زمین بدرد استفاده نمی خورد. بهتر است جمله های تاکیدی راخطاب به خود و کودک ذکر کنید.

... از کتاب پاسخ به والدین، خانم دکتر سیما فردوسی ...

اصول کلی پاداش دادن در زمانی که می خواهیم برای کودک کادو بخریم:

١. هدف رفتاری باید مشخص باشد. برای مثال نباید بگیم اگر دختر خوبی باشی برات عروسک میخرم. کودک گیج می شود. دختر خوب بودن یعنی چه؟ باید کاملاً برایش مشخص کنیم: مامان جون اگه امروز که رفتیم مهمونی به همه سلام کنی واست عروسک میخرم.

2. پاداش باید با کار انجام شده توسط کودک متناسب باشد. برای مثال برخی مادران می گویند: اگه تو مهمونی به همه سلام کنی واست تبلت میخرم. یا اگه همه نمراتتو بیست شدی واست شکلات میخرم. این پاداش ها برای کار انجام شده کم یا زیاد هستند و تناسب ندارند.

3. زمانی که کودک کار مثبت را انجام داد پاداش را بلافاصله بدهیم و به تعویق نیندازیم. به تعویق انداختن باعث می شود کودک به حرف مادر اعتماد نکند و دیگر به خاطر پاداش احتمالی کاری را انجام ندهد.

4. پاداشی که برای کودک فراهم می کنید باید چیزی باشد که مورد علاقه کودک است.

5. باید ثبات داشته باشید. هر بار که کودک انجام داد باید برایش بخرید تا زمانی که آن کار برای کودک به عادت تبدیل شود. نگذارید به شما بی اعتماد شود.

6. پاداش قول داده شده نباید جزو حق و حقوق اصلی کودک باشد. مثلاً نباید بگویید اگر فلان کار را انجام دادی، واست ناهار میپزم. ناهار از حقوق اصلی کودک است. ولی می توان گفت برات ماکارونی میپزم به جای بادمجون.

7. پاداش ها باید متنوع باشند. زیرا پاداش تکراری پس از مدتی ارزش خود را از دست میدهد و محرّکی برای کودک نخواهد بود.

8. پاداشی را تعیین کنید که برایتان قابل اجرا باشد. مثلاً مادر و پدر خسته از سرکار آمده اند و به کودک می گویند اگر مشقاتو تموم کنی میریم شهربازی. مسلماً نمی توانند در آن ساعت کودک را به آنجا ببرند. کاری را قول بدهید که قادر به انجام آن باشید.

... البته باید مواظب شرطی نشدن کودک باشیم ...