در چهار مورد از قرآن کریم موضوع تعلیم و تربیت به عنوان هدف‏ بعثت انبیا با هم ذکر شده است. در سه مورد تربیت و تزکیه بر تعلیم مقدّم شده است. (27) و تنها در آیه 129 بقره تعلیم بر تربیت و تزکیه مقدم شده است. سرّ این‏که تزکیه در آن آیات مقدم شده این است که تزکیه و تربیت، علت نهایى براى رسالت است و علت غایى در قصد و تصور، مقدم است و لکن چون در عمل و وجود خارجى، مسأله تعلیم بر تربیت مقدّم است، در این آیه تعلیم مقدم بیان شده است. (28)

27) بقره، 151 ؛ آل‏ عمران، 164 ؛ جمعه، 2.

28) روح ‏المعانى، ج 2، ص 19.

اصل مهم این است که پدر در کنار همه خوبی های خود، هیچگاه دلِ مادر را در مقابل بچّه نشکند. مادر نیز هیچگاه غرورِ پدر را در مقابل بچّه از بین نبرد. با این کارها، بچّه، خوب تربیت می شود. این ها اصل اساسی است که برای درک مفهوم عبودیت باید در نظر گرفت. در دین نیز، کلیدی ترین مفهوم ولایت است. با پذیرشِ ولایت، در روابط بینِ پدر و مادر، این مفهوم به خوبی به کودک منتقل می شود. دینداری کردن بسیار ساده است. البته ژرفایِ معانیِ دین بسیار بالا است. دین بسیار دقیق و عمیق است. اما عمل به آن بسیار ساده است.

حاج آقا پناهیان

اگر بَرآنید تا فرزندی پاک، مؤمن، متشخّص، و متخلّق به اخلاق حسنه داشته باشید، سعی کنید به فرزندانتان “مسئولیت” بدهید، و بعد، از آنان مسئولیت بخواهید، و بدانید که این کار، کودکان را متشخّص بار می آورد. و احساس می کنند، که بقدری مهم و ارزشمند هستند، که به آنان مسئولیت واگذار می گردد. کودکان باید احساس “شخصیت” کنند، کسی که احساس شخصیت می کند با شدتِ تمام، خود را کنترل می کند، و سعی می کند کاری نکند که شخصیت او آسیب بییند، و یا لکه دار شود. وقتی که کودکان، احساس شخصیت نکنند، کم کم بی عار می شوند؛ یعنی “بی تفاوت” می گردند، چه از آنان تعریف کنید یا سرزنش نمایید، در هر دو حالت، بی تفاوت خواهند بود، و بدون هیچ عکس العمل.

آیت الله حائری شیرازی

بچه اگر از همان طفولیت هم غیبت بکند، نباید بگویید هنوز که مکلّف نشده است و یا هنوز تکلیف بر عهده اش نمی باشد. نه، عادت می کند. چطور بچه اگر قبل از تکلیف سیگار بکشد و یا معتاد شود قبول نمی کنید که بگویید چون بچه است و هنوز مکلّف نیست، چه اشکالی دارد که هروئینی بشود، یا چون هنوز مکلّف نیست، تریاکی یا سیگاری بشود اشکالی ندارد، نه! شما می گویید چه فرقی می کند؟ انسان وقتی که عادت کند، ضایع می شود. این هم عادت به کار بدی است، بچه که انجام بدهد، دیگر بدتر است. غیبت چه فرقی با آن کارها دارد؟ اگر بچه به یک کار بدی معتاد شد و وقتی هم که بزرگ شد دیگر نتوانست آن کار را ترک کند، چقدر از پدر و مادری که جلوی او را نگرفته اند ناراحت می شود.

آیت اللّـه حائــری شیــرازی